Op zaterdag 20 april organiseert De Landgenoten haar debat over publieke landbouwgrond en commons in De Vooruit. Fien Vansevenant, die voor haar thesis de relatie tussen landbouwgrond en ouderenzorg onderzocht, is een van onze gasten. ‘Vroeger dienden OCMW-gronden voor de noden van armen, ouderen en zieken. Waarom zou dat vandaag niet meer kunnen?’
‘Ik ben graag bezig met duurzaamheid’, vertelt Fien Vansevenant, één van onze vijf interessante gasten die deelnemen aan ons debat ‘Landbouwgrond: to have or not to have’ op 20 april in De Vooruit. Ze was dan ook verheugd toen ze zich voor haar masterthesis in de Stedenbouw en Ruimtelijke plannen mocht vastbijten in de publieke landbouwgronden van de universiteitsstad waar ze studeerde, Gent. ‘De stad had net beslist om de verkoop van publieke landbouwgronden even te pauzeren. Een ideaal moment om het potentieel van die landbouwgronden in kaart te brengen en te onderzoeken waarom het waardevol kan zijn om deze gronden bij te houden.’
Dat de stad Gent zo’n verkoopstop instelde, is trouwens bijzonder. Bij lokale besturen zie je immers dat er steeds vaker gekozen wordt voor de verkoop van landbouwgronden. Door de stijgende prijzen van landbouwgronden lijkt het voor beleidsmakers immers vaak een goede deal om grond te verkopen en het geld dat het daarmee ophaalt te gebruiken om andere sociale doelstellingen te bekostigen. Hiermee komt grond, die in het verleden vaak door rijken gedoneerd werd aan lokale OCMW's en kerkfabrieken ter ondersteuning van armen- en ouderenzorg, op de speculatieve markt terecht.
‘Vroeger was de waarde van landbouwgrond duidelijk, maar vandaag zien we dat niet altijd meer’, verklaart Fien. ‘Die OCMW-gronden dienden toen de noden van armen, ouderen en zieken. Waarom zou dat vandaag niet meer kunnen? Die piste wilde ik onderzoeken. Gaandeweg ben ik me meer op die zorg gaan focussen. Zo kwam ik uit bij het idee van zorgderijen, boerderijen die in functie staan van ouderenzorg.’
Gemeenschapsvormende voedselstrategie
Geen gek idee. Ouderen, hoewel vatbaarder voor ondervoeding, krijgen immers vaak onvoldoende gezonde voeding. Bovendien hebben woonzorginstanties te maken met aanzienlijke voedselverspilling vanwege strenge voedselrestricties. Een gemeenschapsvormende voedselstrategie, waarbij lokale boeren voedsel produceren voor ouderen op landbouwgronden in de buurt van zorgcentra, kan dan helpen. ‘Bij AZ Zeno tonen ze dat het kan. Dit ziekenhuis in Knokke heeft een vaste afspraak met een lokale agro-ecologische boer. Toen ik de verschillende partijen vroeg of zo’n samenwerking ook op grotere schaal zou werken, zeiden ze allemaal enthousiast “ja”. Als je zelfs je weg kan vinden met al de voedselrestricties van een ziekenhuis dan moet dat zeker ook lukken voor een zorginstelling.’
Maar of nu lokale besturen staan te springen voor zo’n zorgderij is nog maar de vraag. ‘Publieke landbouwgrond blijft gevoelig liggen’, vertelt Fien. ‘Als ik tijdens mijn onderzoek naar gemeenten belde met vragen over landbouwgrond, klonk er vaak argwaan in hun antwoorden door. Het is moeilijk om toegang te krijgen tot de juiste gegevens: wie welke grond beheert met welk doel. Er moet opener gecommuniceerd worden over die zaken. De data moet transparanter worden.
Moeilijke gesprekken?
Toch gelooft Fien dat zo’n concreet voorbeeld als een zorgderij de ogen van besturen wel kan openen. ‘Je zal altijd wel een onafhankelijke partij nodig hebben om zo’n project te doen slagen’, merkt ze op. ‘In mijn onderzoek haalde ik ook potentiële trekkers en duwers aan. Je hebt organisaties, zoals bijvoorbeeld De Landgenoten, nodig om de verschillende partijen aan tafel te brengen. Als het de zorginstelling, het OCMW of de boeren zelf het gesprek zouden aangaan, gaat het meteen al een bepaalde richting uit. Iedereen heeft zijn eigen agenda. Dan is het wijs om een onafhankelijke partner te engageren die kan helpen om al de verwachtingen op elkaar kan afstemmen. Ik geloof echt dat iedere partij dan voordeel uit zo’n samenwerking kan halen.’
Benieuwd naar andere innovatieve ideeën over het gebruik van publieke landbouwgrond in functie van de maatschappelijke uitdagingen van vandaag en morgen? Kom op 20 april naar ons debat. Schrijf je hier in.
Beeld is een collega van Fien Vansevenant.