Lokale besturen zijn onmisbaar in de transitie naar een eerlijker, duurzamer en gezonder voedselsysteem. Dat geldt zeker voor lokale besturen die zelf landbouwgrond in handen hebben, maar zeker ook voor zij die dat niet hebben. Een lokaal bestuur kan immers optreden als grondeigenaar, facilitator en/of regulator meent het Europese netwerk Access to Land. Deze drie rollen vind je hieronder uitgewerkt. Vooral de rol van grondeigenaar krijgt veel aandacht. Met de tijd zullen ook de beide andere rollen meer uitgewerkt worden.

Eigenaar

Heel wat steden, gemeenten, OCMW's en andere publieke actoren hebben landbouwgrond in eigendom en willen deze grond inzetten voor voedselproductie met lokale meerwaarde. Deze toolbox geeft publieke grondeigenaren handvaten en inspiratie om zelf aan de slag te gaan met het bestemmen van hun publieke landbouwgrond voor duurzame, professionele landbouw.

 Roadmap 

Van grond tot lokaal landbouwproject. Wat zijn essentiële stappen?

Download de roadmap 

 Contractvormen

Via welke overeenkomst stel je grond ter beschikking aan een landbouwer(s)?

In principe hoort de verhuur van landbouwgrond aan een landbouwer vastgelegd te worden via een pachtcontract. De huidige pachtwet laat echter niet toe om voorwaarden, zoals bijvoorbeeld lokale afzet of ecologische technieken, op te leggen aan de boer-gebruiker. Daarom gaan lokale besturen vaak op zoek naar andere contractvormen. De moeilijkheid hierbij is dat andere contractvormen weinig zekerheid bieden aan de landbouwer. Dat riskeert meteen een rem te zetten op de investeringen van de boer in natuurlijke bodemvruchtbaarheid of in de biodiversiteit op en rond zijn of haar veld.

In deze leidraad bieden we een overzicht aan mogelijke contractvormen, met hun kwaliteiten en tekortkomingen. Je vindt er ook een link naar een handige tabel waarin de pro's en contra's van elke contractvorm worden vermeld.

Download de leidraad 

Steden en gemeenten kunnen er overigens ook voor kiezen om hun gronden, mét voorwaarde, in erfpacht te geven aan De Landgenoten, waarna De Landgenoten zorgt voor een lokaal georiënteerde en ecologische bedrijfsvoering.

 Toekenningscriteria

Vraag jij je af op basis van welke criteria je publieke grond al of niet wil toekennen aan een boer-gebruiker? Dit Engelstalige document van de Duitse landbouwersorganisatie ABL is een handig instrument dat je daarbij kan helpen. Enerzijds bevat het criteria over het beheer van de gronden, het welzijn van boerderijdieren en over maatschappelijke meerwaarde. Anderzijds staat het stil bij criteria die zouden moeten leiden tot uitsluiting van de procedure. 

Download het document 

 Praktijkvoorbeelden

Hieronder vind je enkele voorbeelden van landbouwinitiatieven op publieke grond. We juichen toe dat publieke besturen hiermee landbouwprojecten bevoordelen met een agro-ecologische inslag. Tegelijk willen we ook een kanttekening plaatsen. Verschillende van onderstaande initiatieven hebben te kampen met onzekerheid over het gebruik van de gronden. En dat is jammer. Want onzekerheid en investeren in een ecosysteem, dat gaat niet goed samen. Wil je als bestuur echt baanbrekend zijn, dan bezorg je de gebruiker-boer een gebruiksovereenkomst op lange termijn, liefst tot aan zijn of haar pensioen.